Jak zrobić zielnik – kieruj się naszymi radami krok po kroku

Czym jest zielnik i dlaczego warto go zrobić?

Pierwsze zielniki nazywano „suchymi ogrodami” lub „ogrodami zdrowia”. Najczęściej robiono je z wszelakich ziół, z których właściwości leczniczych chętnie korzystano, wiedza więc o każdym listku, korzonku czy łodyżce była na wagę złota. Potem pojawił się termin „herbarium” od łacińskiego słowa „hortus” (ogród). Były to bogato ilustrowane i pięknie zdobione księgi o roślinach, a ich wykonaniem często zajmowały się zamożne panny, traktując to jako rozrywkę.  Kiedy zaczęto zakładać pierwsze uczelnie, robienie zielników stało się niejako obowiązkiem naukowców, którzy upatrywali w nich niezbędną pomoc dydaktyczną w kształceniu przyszłych lekarzy i biologów.

Dziś, kiedy informacje o każdej roślinie można wyszukać w internecie lub sprawdzić w atlasie, robienie zielników nie jest już tak popularne, a szkoda. Bo zielnik może mieć wartość nie tylko naukową, ale także sentymentalną – może być rodzajem albumu, w którym zamiast zdjęć znajdą się rośliny znalezione w ogrodzie, parku, czy na weekendowych wycieczkach. To także oryginalna dekoracja, bo pięknie przygotowana karta z zielnika może być małym dziełem sztuki, a wstawiona za szkło czy oprawiona w ramę, efektowną ozdobą ściany. Pokażemy Ci krok po kroku jak zrobić zielnik w tradycyjnej postaci, ale są też bardziej nietypowe sposoby na wyeksponowanie roślin, np. zanurzenie ich w butelkach ze spirytusem – co prawda nie zachowają zapachu, ale świetnie się zakonserwują, będą widoczne w całości i pięknie zaprezentują się na półce w przezroczystym szkle.

Jakie rośliny wybrać do zielnika? Oto najpopularniejsze zioła, liście i kwiaty

Przede wszystkim zastanów się jaki temat przewodni ma mieć Twój zielnik. Przypadkowo znalezione rośliny nie stworzą nic wartościowego. Musisz je pogrupować według jakiegoś klucza, choćby gatunków, miejsc występowania, czy właściwości. A zatem, które rośliny można zbierać, a których należy unikać?

Z pewnością nie wolno Ci zrywać w żadnym wypadku tych, które są chronione lub bardzo rzadko występują w przyrodzie. Zerwanie choćby najmniejszego listka w rezerwacie przyrody, parku narodowym czy na nadmorskich wydmach grozi karą grzywny. Wybieraj ogólnodostępne lasy, łąki, polany, tereny, na których właściciel wyraził zgodę na zbieranie roślin. Już we własnym ogrodzie znajdziesz na pewno sporo ciekawych okazów. Ale jak zrobić zielnik? Skoro mogłeś sam wykonać karmnik dla ptaków DIY i różne ozdoby do ogrodu z recyclingu (takie ozdoby do ogrody wykonane samemu najbardziej cieszą), poradzisz też sobie z zielnikiem. Możesz stworzyć herbarium z ziołami, liśćmi lub kwiatami.

Zielnik z ziołami

Zioła to bardzo wdzięczne rośliny do zielnika. Nie dość, że pięknie pachną, nawet zasuszone, to mają mnóstwo właściwości leczniczych, o których warto napisać w metryczce. Nie bez powodu pierwsze zielniki robione były z ziół – dawniej chętnie korzystały z nich zielarki i znachorzy, bo zioła nie tylko dodawały smaku potrawom, ale uzdrawiały. Poniekąd tak jest do dziś. Możesz stworzyć z nich zielnik przy domu (ścieżka w ogrodzie obsadzona ziołami wygląda przepięknie), a jesienią ściąć, zasuszyć i przenieść na papier. Jeśli chcesz wiedzieć jak zrobić zielnik z ziół, zobacz które z nich są najpopularniejsze.

• Oregano
• Melisa
• Lubczyk
• Rozmaryn
• Tymianek
• Szczypiorek
• Estragon

Zielnik z liśćmi

Możesz z nich stworzyć barwną księgę i pokazywać dzieciom jak zmieniają swoje kolory wraz z porami roku. Zrób zielnik z liści, które zaczynają pojawiać się wiosną, pokaż jak wyglądają w pełni lata, a jakie odcienie przyjmują złotą jesienią. A oto, których drzew nie może zabraknąć w zielniku.

• Klon
• Wierzba
• Leszczyna
• Kasztanowiec
• Akacja
• Lipa
• Dąb
• Wiśnia
• Brzoza
• Jarzębina

Zielnik z kwiatami

Kwiaty tworzą piękne barwne dywany. Możesz obsadzić nimi oczko wodne w ogrodzie, a jeśli ustawisz lustra w ogrodzie, to wyda się ich jeszcze więcej. Posiej je na rabatach, w donicach, a jeśli nie wiesz co można zrobić z opon do ogrodu – zasadź w nich kwiaty. Jak zrobić zielnik z kwiatów? Masz pełne pole do popisu. Możesz zdecydować się na polne, rabatowe, albo te, które spotykasz na miejskich trawnikach. Ciekawy będzie podział ze względu na barwę, zapach, kształt płatków, albo ich trwałość. Kiedy więdną, najlepszym sposobem na to by nadal się nimi cieszyć jest zasuszenie i umieszczenie w zielniku. Większość kwiatów się do tego nadaje, ale najczęściej w domowych zielnikach spotykamy te polne, bo są najwdzięczniejsze.

• Chaber
• Jaskier
• Bławatek
• Mak
• Powój
• Koniczyna
• Bratek
• Krwawnik
• Rumianek

Jakie materiały potrzebne są do zrobienia zielnika?

Pojedyncze liście możesz delikatnie zerwać, ale są rośliny, które wymagają użycia odpowiednich narzędzi, jeśli chcesz je zebrać w całości i nie uszkodzić żadnej części. Warto zaopatrzyć się w niewielką łopatkę, widełki, sekator i nożyk oraz siatkę foliową, w której przetransportujesz roślinę do domu. Do suszenia, a potem zrobienia zielnika będą Ci potrzebne:

• Gazety (nie nadaje się papier kolorowych magazynów, bo nie chłonie wody)
• Arkusze sztywnego papieru (brystol, kredowy)
• Arkusze papieru pakunkowego
• Taśma typu gęsia skórka
• Etykiety na metryczki (chyba że zrobisz je sam)
• Zszywacz (jeśli chcesz zrobić zielnik w formie książki)
• Teczka tekturowa

Jak zrobić zielnik krok po kroku?

1. Zbierz rośliny

   Pamiętaj, że najlepiej zasuszą się te, które są… suche. Dlatego na zbieranie ich wybieraj się, kiedy jest pogoda. Zamoknięte od deszczu kwiaty i liście nie tylko zmieniają kolor, ale też zwijają się i trudniej je rozprostować. Zebrane po deszczu dłużej też schną.

2. Przygotuj je do suszenia

   Po przyniesieniu roślin do domu obejrzyj je i przeprowadź selekcję. Wybierz najładniejsze okazy, równe, najmniej zwinięte i kompletne. Dokładnie oczyść je z ziemi, piasku, pajęczyn (najlepiej miękkim pędzelkiem) oraz zobacz czy nie ma na nich pasożytów i innych szkodników, oraz części innych roślin. Najgrubsze części takie jak cebulki czy owoce, przekrój na pół, w przeciwnym razie pozostawią na papierze mokry placek. Jak najszybciej przystąp do suszenia – zwiędnięte rośliny nie zasusza się tak ładnie, jak świeże.

3. Ususz rośliny

   Możesz to robić, wkładając każdą roślinkę osobno pomiędzy kartki grubej książki. Ale pamiętaj, że strony mogą się zniszczyć – roślina zanim wyschnie, jest wilgotna, a wilgoć nie wpływa dobrze na papier. Dlatego wybierz książkę, z której nie będziesz już korzystać. My polecamy do suszenia roślin gazety (najlepszy papier do suszenia mają dzienniki). Każdego dnia wymieniaj je na świeże, dopóki rośliny całkowicie nie wyschną, w przeciwnym razie pokryją się pleśnią. Połóż na gazecie kilka ciężkich książek lub albumów, tak żeby rośliny dobrze się sprasowały. Możesz też zrobić praskę z dwóch drewnianych deseczek. Czas suszenia zależy od gatunku rośliny – te, które mają grube, mięsiste liście i więcej soków będą schły dłużej. Susz w ciepłym i suchym miejscu.

4. Umieść rośliny w zielniku

   Zakładamy, że masz wymyśloną koncepcje na zielnik i wiesz jak je pogrupować (gatunkami, rodzinami, miejscem występowania). Zanim przykleisz rośliny, porozkładaj je na kartkach (najlepiej jeśli na każdą roślinę przeznaczysz jedną). Zobacz czy taki układ Ci odpowiada. Pamiętaj, żeby w miarę możliwości pokazać roślinę w całości – nawet jeśli się nie mieści na karcie umieść obok wszystkie jej części (korzeń, liść, kwiatostan), tak żeby oddać całą jej budowę. Ułóż ją tak, jak rośnie w przyrodzie, bez deformowania kształtu. Jeśli chcesz pokazać liść z obu stron, ułóż dwa obok siebie – w ten sposób będą widoczne wszystkie cechy. Potem przyczep je delikatnie do sztywnego arkusza papieru. Wykorzystaj do tego taśmę typu gęsia skórka (można ją kupić w niektórych sklepach papierniczych lub aptekach) – jest delikatna, nie zniszczy rośliny, można w razie czego ją odkleić i na niej pisać. W żadnym razie nie używaj taśmy typu scotch, bo zniszczysz roślinę. Nie wkładaj kart do kieszonek foliowych, bo zapleśnieją. Najlepiej każdą z osobna włóż pomiędzy arkusz szarego papieru pakunkowego i przechowuj w tekturowej teczce.

Jak opisać rośliny?

Każdą roślinę powinieneś opisać oddzielnie, a jak to zrobisz, zależy od Ciebie. Na pewno pod rośliną powinna znaleźć się nazwa – oprócz polskiej koniecznie zapisz też łacińską (skorzystaj z atlasu botanicznego), niektóre rośliny mają też nazwy ludowe. Na rewersie lub na dole strony proponujemy zrobić krótkie metryczki z najważniejszymi informacjami o roślinie: kiedy, gdzie i przez kogo została zebrana (możesz też zapisać współrzędne geograficzne odczytane z GPS), gdzie występuje i jakie są jej właściwości.

Każda pora roku jest świetna do zebrania ciekawych roślin. Ale latem z pewnością zbierzesz ich najwięcej. Jeśli już wiesz jak zrobić zielnik, zajrzyj na Westwing i zarejestruj się, żeby korzystać z naszych ciekawych ofert i bogatego asortymentu.